Piłam dzisiaj napar z czystka, który podobno jest na.. wszystko.  O czystku pisze i mówi się ostatnio wiele, przy czym roślina ta przedstawiana jest raczej w samych superlatywach. Przypisuje się jej właściwości lecznicze w przypadkach błahych i tych poważniejszych. Problem polega na tym, że tak naprawdę istnieje niewiele badań nad tą rośliną.

Czystek jest rośliną z rodziny czystkowatych – taką informację znaleźć możemy m.in. w zasobach Wikipedii, podobnie jak wzmiankę mówiącą o tym, że czystków jest naprawdę sporo. No i w tym miejscu zaczynają się schody. W źródłach fachowych panuje brak zgodności w kwestii tego, ile gatunków czystka znamy. Niektórzy autorzy wspominają o 16 gatunkach, inni o 23, a jeszcze inni o 29. 

Czystek kreteński jest lepiej przebadany. W przypadku czystka siwego, danych na temat właściwości biologicznych i przede wszystkim – wpływu na ludzki organizm jest jak na lekarstwo. Tak więc, już na wstępie rozważań nad czystkiem można zauważyć, że jest to roślina co najmniej „tajemnicza”.  Napary z czystka podobno posiadają niemal cudowne właściwości. Można się spotkać z informacjami, iż zawarte w nich substancje wykazują m.in. następujące działanie: neutralizują wolne rodniki, zmniejszają stan zapalny, wzmacniają odporność, działają antybakteryjnie, poprawiają samopoczucie, zmniejszają nasilenie alergii, usprawniają trawienie.

Najpierw zła wiadomość. Badań potwierdzających pozytywne właściwości czystka jest niewiele, a te które są – dotyczą raczej czystka kreteńskiego, a nie siwego. Oba są u nas mylone i ten drugi sprzedawany jest jako ten pierwszy. Jakkolwiek by nie było jednak, to fakt jest taki, iż większość przypisywanych czystkowi walorów, nie ma poparcia w wynikach badań z udziałem ludzi. Dane naukowe wskazują jedynie, iż substancje zawarte w czystku mają właściwości antybakteryjne. Takich badań jest kilka, a wnioski z nich płynące są zgodne, choć za obserwowane działanie odpowiadają w największym stopniu związki lipofilne (tak więc w naparze wodnym może być ich niewiele). Należy dodać, że badania nie były przeprowadzane z udziałem ludzi…

Czystek jest źródłem polifenoli posiadających właściwości antyoksydacyjne – to fakt nie budzący wątpliwości. Warto jednak wiedzieć, iż polifenole występują masowo w roślinach i ich źródłem jest nie tylko zielona herbata, kawa i kakao oraz winogrona, ale także śliwki, truskawki, jabłka, a nawet koniczyna, skrzyp, mniszek lekarski i inne raczej rzadko jadane przez nas rośliny. Jeśli chodzi o wpływ na układ odpornościowy, to trudno ocenić czy jest on faktycznie taki, jak opisują go obiegowe źródła. Czystek prawdopodobnie nie wzmacnia odporności, mało tego – zawarte w nim substancje mogą działać immunosupresyjnie. Brakuje co prawda badań potwierdzających ten fakt w przypadku czystka, ale są dane wskazujące na taką zależność w przypadku wybranych substancji obecnych w tej roślinie.